Αφού έφτασε στο υψηλό όλων των εποχών τον Απρίλιο (10.000 USD/τόνο), σημαντικά πάνω από τα υψηλά του 2009 και του 2011 (3.700 USD/τόνο), οι τιμές του κακάο υποχώρησαν στα 7.000 USD/τόνο μόλις τελείωσαν οι εορτασμοί του Πάσχα. Ωστόσο, παραμένουν τρεις φορές υψηλότερα από ό,τι πριν από ένα χρόνο, και πρόκειται να παραμείνουν εκεί. Η άνοδος των τιμών των κόκκων κακάο, η οποία μπορεί εν μέρει να εξηγηθεί από μια φρενίτιδα κερδοσκοπίας στις αγορές, αντανακλά επίσης την έλλειψη προσφοράς, η οποία είναι προβληματική μεσοπρόθεσμα.
Ο μικρός αριθμός χωρών παραγωγής καθιστά την προσφορά εξαιρετικά ευάλωτη
Τέσσερις χώρες αντιπροσωπεύουν το 75% της παγκόσμιας παραγωγής σε κόκκους κακάο, πάνω από το 60% της οποίας βρίσκεται στη Δυτική Αφρική, γεγονός που την καθιστά ευάλωτη σε οικονομικές και καιρικές κρίσεις.
Η παγκόσμια παραγωγή κόκκων κακάο αναμένεται να μειωθεί κατά 11% έως το 2024
Υπάρχουν πολλοί λόγοι για αυτό. Τα καιρικά φαινόμενα (ιδιαίτερα το Ελ Νίνιο), η ευρεία καλλιέργεια κακάο σε ηλιοφάνεια (πηγή αποψίλωσης) και η αυξημένη συχνότητα συγκομιδής έχουν ενθαρρύνει την ανάπτυξη παρασίτων και ασθενειών, που απαιτούν χημικές επεξεργασίες που φτωχαίνουν το έδαφος. Η γήρανση των φυτειών και η μερική μη ανανέωσή τους (που συνδέεται με την πτώση των εισοδημάτων των παραγωγών) είχαν επίσης αντίκτυπο στην παραγωγή, με τις αποδόσεις σε κακάο να αρχίζουν να μειώνονται μετά από 15 χρόνια.
Μια βιομηχανία με υψηλή συγκέντρωση
Τέσσερις εταιρείες μόνες κατέχουν σχεδόν τα δύο τρίτα της παγκόσμιας ικανότητας άλεσης και δέκα εταιρείες, όλες σε προηγμένες οικονομίες, μοιράζονται περισσότερο από το 40% της λιανικής αγοράς ζαχαροπλαστικής. Αυτή η υπερσυγκέντρωση καθιστά ουσιαστικά αδύνατη την εμφάνιση αξιόπιστων νέων κατασκευαστών, δεδομένου του κολοσσιαίου κόστους εισόδου που απαιτείται για την ανάπτυξη μιας αρκετά μεγάλης υποδομής σύνθλιψης και επεξεργασίας.
Η ζήτηση συνεχίζει να αυξάνεται...
Τα τελευταία 40 χρόνια, η ζήτηση έχει τριπλασιαστεί, κυρίως λόγω της Ευρώπης και της Βόρειας Αμερικής. Μέχρι το 2023/2024, 4,8 εκατομμύρια τόνοι κακάο θα καταναλώνονται παγκοσμίως (90% σε μορφή σοκολάτας).
Με 9 χώρες στο top 10, η Ευρώπη είναι ο πρώτος καταναλωτής σοκολάτας στον κόσμο, αντιπροσωπεύοντας σχεδόν το 50% της ζήτησης.
...και οι τιμές πρόκειται να συνεχίσουν να αυξάνονται
Ελλείψει διορθωτικών ενδείξεων, οι τιμές των κόκκων κακάο είναι πιθανό να παραμείνουν πολύ υψηλές μεσοπρόθεσμα. Ενώ η παγκόσμια ζήτηση θα φτάσει τους 4,8 εκατομμύρια τόνους φέτος, η προσφορά είναι απίθανο να ξεπεράσει τα 4,5 εκατομμύρια, κυρίως επειδή οι δύο κύριες χώρες παραγωγής κακάο - η Ακτή Ελεφαντοστού και η Γκάνα (3,3 εκατομμύρια τόνοι κόκκων κακάο το 2022, δηλαδή το 58% της παγκόσμιας παραγωγής) - δεν μπορούν να αυξήσουν σημαντικά τα επίπεδα παραγωγής τους.
Μακροπρόθεσμες περιβαλλοντικές επιπτώσεις
Ο κύκλος ζωής μιας φυτείας κακάο είναι 25 έως 30 χρόνια. Αναλυτικά, οι καλλιέργειες φτάνουν στο μέγιστο της παραγωγικότητάς τους μετά από 5 χρόνια, στη συνέχεια αρχίζουν να μειώνονται μετά από 15 χρόνια, πέφτοντας κάτω από το νεκρό σημείο τα τελευταία 10 έως 15 χρόνια.
Σε αυτό το σημείο, οι αγρότες έχουν πολλές επιλογές:
- συνεχίζουν με πολύ χαμηλότερο εισόδημα
- ανανεώνουν τα φυτά (και επομένως θα παραμείνουν χωρίς συγκομιδή για τα επόμενα 5 χρόνια)
- Καλλιεργούν νέα γη ή/και μετατρέπουν αυτές τις καλλιέργειες σε φοίνικες ή καουτσούκ.
Η μετεγκατάσταση της καλλιέργειας κακάο de facto οδηγεί στην εκκαθάριση (και συνεπώς στην αποψίλωση) παρθένων περιοχών προκειμένου να επωφεληθούν από το «μίσθωμα δασών» για τη χρηματοδότηση της βιομηχανίας. Παρά τους ολοένα και πιο αυστηρούς κανόνες προστασίας των δασών, η αύξηση των αναγκών παραγωγής είναι πιθανό να οδηγήσει σε επέκταση της καλλιεργήσιμης γης και συνεπώς σε αύξηση της αποψίλωσης των δασών, μια διαδικασία που επιδεινώνεται από τη δυσκολία εντοπισμού των προϊόντων κακάο πέρα από το στάδιο άλεσης.
