Στις 2 Απριλίου, ή όπως είναι γνωστή ως: Ημέρα της Απελευθέρωσης, ο πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ ανακοίνωσε μια δραστική αύξηση των δασμών σε όλους τους εμπορικούς εταίρους: τουλάχιστον 10% για όλες τις χώρες και πολύ υψηλότερο για ορισμένες. Το αν αυτά τα μέτρα παραμένουν σε ισχύ ή όχι παραμένει ένα ανοιχτό ερώτημα, αλλά αποτελούν ήδη ένα άνευ προηγουμένου σοκ για το μεταπολεμικό παγκόσμιο εμπορικό σύστημα.
Ιστορική στροφή στον προστατευτισμό
Η επιβολή των λεγόμενων «αμοιβαίων» δασμών τουλάχιστον 10%, που θα τεθούν σε ισχύ αυτό το Σάββατο 5 Απριλίου, σηματοδοτεί μια δραματική κλιμάκωση της εμπορικής πολιτικής των ΗΠΑ, ξεπερνώντας ακόμη και τα χειρότερα σενάρια και τις υποσχέσεις της εκστρατείας. Πολλοί άλλοι εμπορικοί εταίροι, όπως η Κίνα (34%), η Ευρωπαϊκή Ένωση (20%) και η Ιαπωνία (24%), θα αντιμετωπίσουν ακόμη υψηλότερους δασμούς από τις 9 Απριλίου.
Το Μεξικό και ο Καναδάς είναι από τις λίγες χώρες που ξεφεύγουν από αυτούς τους «αμοιβαίους» δασμούς, διατηρώντας αδασμολόγητη πρόσβαση στην αγορά των ΗΠΑ για αγαθά που συμμορφώνονται με τη συμφωνία USMCA1. Εξαιρούνται επίσης η ενέργεια και τα ορυκτά που δεν είναι διαθέσιμα στο εσωτερικό, καθώς και κλάδοι που υπόκεινται ήδη σε συγκεκριμένους δασμούς (χάλυβας, αλουμίνιο, αυτοκινητοβιομηχανία) ή που θα πρέπει να ισχύουν τις επόμενες εβδομάδες.
Ρήγμα στο παγκόσμιο εμπόριο
Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις των οικονομολόγων μας, αυτή η αύξηση θα φέρει τον μέσο πραγματικό δασμολογικό συντελεστή στο 26,2% (έναντι 2,3% το 2024), το υψηλότερο επίπεδό του εδώ και έναν αιώνα. Είναι επίσης η πιο απότομη αλλαγή από τον νόμο Smoot-Hawley του 19302.
Αυτές οι ανακοινώσεις αντιπροσωπεύουν ρήξη με τα πολυμερή εμπορικά πρότυπα (συμπεριλαμβανομένων των κανόνων του ΠΟΕ) και απειλούν να πυροδοτήσουν μια κλιμακούμενη σπείρα προστατευτικών μέτρων. Επίσης, αποδυναμώνουν τις αλυσίδες εφοδιασμού και αυξάνουν την αβεβαιότητα για τις επιχειρήσεις σε μια εποχή που ο κίνδυνος γεωοικονομικού κατακερματισμού είναι ήδη υψηλός.
Διαφοροποιημένες επιπτώσεις ανά περιοχή
Οι ασιατικές οικονομίες (Βιετνάμ, Καμπότζη, Ταϊβάν, Μαλαισία και Ταϊλάνδη) - όλες εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από το εμπόριο των ΗΠΑ - θα επηρεαστούν περισσότερο και θα δουν τις εξαγωγές τους να φορολογούνται βαριά. Ορισμένες οικονομίες της Αφρικής (Λεσότο, Μαδαγασκάρη) και της Κεντρικής Αμερικής (Νικαράγουα, Ονδούρα) θα επηρεαστούν επίσης σημαντικά, αν και είναι κάπως λιγότερο εξαρτημένες.
Μεταξύ των μεγάλων οικονομιών, η Νότια Κορέα, η Ιαπωνία, η Κίνα και η Ινδία αναμένεται να πληγούν σκληρά. Όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ θα αντιμετωπίσουν δασμούς 20%, με τη Γερμανία και την Ιταλία να είναι ιδιαίτερα εκτεθειμένες.
Προοπτική εμπορικής κλιμάκωσης
Θα είναι δύσκολο να βρεθεί ένα ευνοϊκό αποτέλεσμα βραχυπρόθεσμα. Ενώ η ΕΕ και η Κίνα, μεταξύ άλλων, έχουν ήδη δηλώσει την προθυμία τους να αντεπιτεθούν φορολογώντας τα προϊόντα που εισάγονται από τις Ηνωμένες Πολιτείες, μια κλιμάκωση των εμπορικών εντάσεων φαίνεται πιθανή, ακόμη και αναπόφευκτη. Σε απάντηση, η ΕΕ θα μπορούσε ακόμη και να χρησιμοποιήσει το νέο της «Μέσο κατά του καταναγκασμού» για πρώτη φορά από την έγκρισή του στα τέλη του 2023.
Μεσοπρόθεσμα, η αναδιάρθρωση των εμπορικών ροών θα επηρεάσει όλες τις οικονομίες: οι Ασιάτες εξαγωγείς, για παράδειγμα, θα αναγκαστούν να αναζητήσουν νέες ευκαιρίες, εντείνοντας ενδεχομένως τον ανταγωνισμό σε άλλες αγορές, ιδιαίτερα στην Ευρώπη.
Αποδυναμωμένη η οικονομία των ΗΠΑ
Αυτοί οι δασμοί θα πλήξουν μια αμερικανική οικονομία που ήδη έδειχνε σημάδια αποδυνάμωσης, με την κατανάλωση των νοικοκυριών σε χαμηλή ύφεση στις αρχές του 2025 (μόνο 0,1% τον Φεβρουάριο, μετά από συρρίκνωση τον Ιανουάριο). Η αύξηση του κόστους που προκύπτει από την αύξηση των ποσοστών εισαγωγών θα μπορούσε επίσης να επιβραδύνει σημαντικά τις επενδυτικές αποφάσεις για τις εταιρείες και τις αγοραστικές αποφάσεις για τους καταναλωτές.
Ο αντίκτυπος στον πληθωρισμό, ο οποίος προβλέπεται να ανέλθει κατά μέσο όρο στο 2,8% το 2025 πριν από τις ανακοινώσεις αυτής της εβδομάδας, θα παρακολουθηθεί στενά. Ορισμένες εκτιμήσεις που έγιναν κατά τη διάρκεια της περσινής εκστρατείας έδειξαν ότι τέτοιες αυξήσεις δασμών θα μπορούσαν να προσθέσουν έως και 2 ποσοστιαίες μονάδες στον πληθωρισμό φέτος.
Ο αυξημένος κίνδυνος πληθωρισμού σε μια περίοδο πιθανής ύφεσης θα περιπλέξει το έργο της Federal Reserve, η οποία θα πρέπει να προχωρήσει ακόμη πιο προσεκτικά στις προγραμματισμένες μειώσεις των επιτοκίων.
Στόχοι με αβέβαια αποτελέσματα
Αν και οι στόχοι της κυβέρνησης Τραμπ - εξισορρόπηση του εμπορίου, μετεγκατάσταση της παραγωγής, δημιουργία φορολογικών εσόδων και δημιουργία μοχλού διαπραγμάτευσης - είναι πολιτικά ελκυστικοί, δεν είναι βέβαιο ότι οι δασμοί μπορούν να βοηθήσουν στην αποτελεσματική επίτευξη αυτών των στόχων. Τα εμπορικά ελλείμματα εξαρτώνται κυρίως από μακροοικονομικούς παράγοντες και όχι από εισαγωγικούς φόρους. Επιπλέον, οι δεσμοί δεν αίρουν άλλα διαρθρωτικά εμπόδια, όπως το κόστος εργασίας και τις δεξιότητες, που είναι απαραίτητα για τη μετεγκατάσταση.
Το 2024, οι δασμοί παρήγαγαν περίπου 88 δισεκατομμύρια δολάρια, ή μόνο το 1,5% των συνολικών ομοσπονδιακών εσόδων.
Τέλος, το σκληρό χτύπημα όλων των χωρών και ταυτόχρονα κινδυνεύει να ενθαρρύνει τους εμπορικούς εταίρους να συντονίσουν τις απαντήσεις τους, όπως έκαναν πρόσφατα η Ιαπωνία, η Νότια Κορέα και η Κίνα, κάτι που θα μπορούσε να αποδυναμώσει τη διαπραγματευτική θέση των ΗΠΑ.
δεδομένα για το γράφημα σε μορφή xls
1 USMCA = United States–Mexico–Canada Agreement
2 Νόμος που θεσπίστηκε στις 17 Ιουνίου 1930 από τον Πρόεδρο Χέρμπερτ Χούβερ για την επιβολή μέσων φόρων σχεδόν 40% σε περίπου 20.000 είδη εισαγόμενων αγαθών.
