Πολιτική αστάθεια, κοινωνική αναταραχή, γεωπολιτικοί ανταγωνισμοί, άνοδος του λαϊκισμού, ένοπλες συγκρούσεις, πραξικοπήματα... Μετά από ένα χρόνο εκλογικής ζέσης, σε συνδυασμό με γεωπολιτική αναταραχή που επηρεάζει το παγκόσμιο εμπόριο, ο πολιτικός κίνδυνος είναι πλέον μια διαρκής, περίπλοκη και ανησυχητική πραγματικότητα που πρέπει να αντιμετωπίσουν οι εταιρείες.
Ένα νέο κεφάλαιο ξεκινά
Το 2024 ήταν μια κομβική χρονιά από πολλές απόψεις, με περισσότερες από 70 χώρες να συμμετέχουν (συμπεριλαμβανομένων 7 από τις πιο πολυπληθέστερες στον κόσμο) και το ήμισυ του παγκόσμιου πληθυσμού να πηγαίνει στις κάλπες, αντιπροσωπεύοντας περίπου το 55% του παγκόσμιου ΑΕΠ. Από τις Ηνωμένες Πολιτείες μέχρι τη Νότια Αφρική, συμπεριλαμβανομένου του Ηνωμένου Βασιλείου, της Ιαπωνίας και της Σενεγάλης, αυτό το άνευ προηγουμένου κύμα εκλογών έχει εντείνει την πολιτική αστάθεια.
Αυτή η τάση αντανακλάται στον δείκτη πολιτικού κινδύνου Coface, ο οποίος παραμένει υψηλός (40,2%) και πάνω από τον μέσο όρο πριν από την Covid-19 (+1,3 μονάδες). Μετά από αρκετά χρόνια αστάθειας μετά την πανδημία, 112 από τις 162 χώρες που αξιολογήθηκαν αντιμετωπίζουν υψηλότερο επίπεδο πολιτικού και κοινωνικού κινδύνου από ό,τι πριν από το 2020.
Οι πολιτικοί και κοινωνικοί κίνδυνοι παραμένουν σε εξαιρετικά υψηλά επίπεδα. Αυτό δείχνει ότι ένα νέο κεφάλαιο ξεκινά σε έναν κόσμο σε βαθιά μετάλλαξη, όπου τα ρήγματα μεταξύ των κορυφαίων οικονομιών συνεχίζουν να αναδιαμορφώνουν τις εμπορικές ροές και να αποδυναμώνουν την πολιτική σταθερότητα και την κοινωνική συνοχή
- Ruben NIZARD, Επικεφαλής ανάλυσης Κλαδικών και Πολιτικών κινδύνων της Coface.
Πολιτική αστάθεια: έλλειψη καθοδήγησης και κίνδυνος μετατόπισης
Δεδομένα
Η φετινή εκλογική αναταραχή οδήγησε σε πτώση για τα περισσότερα κυβερνητικά κόμματα. Αυτές οι αλλαγές έχουν επισημάνει τη βαθιά δυσαρέσκεια των ψηφοφόρων που αντιμετωπίζουν οικονομικές και κοινωνικές συνθήκες που θεωρούνται σε παρακμή. Οι άνεμοι της αλλαγής πνέουν δυνατά, χωρίς να διαλύουν τις πολιτικές αβεβαιότητες, όπως φαίνεται από την απώλεια της απόλυτης πλειοψηφίας του ANC στο νοτιοαφρικανικό κοινοβούλιο (για πρώτη φορά μετά το τέλος του απαρτχάιντ!) και την ξαφνική πτώση της δημοτικότητας του Βρετανού πρωθυπουργού. Στις πρόωρες εκλογές του Φεβρουαρίου του 2025, ούτε η Γερμανία γλίτωσε από αυτό το κύμα απόρριψης των κατεστημένων φορέων, με το SPD να ξεπερνιέται στις κάλπες από το CDU/CSU αλλά και από το AfD.
"Οι ψηφοφόροι παρέσυραν κυρίως τους κατεστημένους, περισσότερο από μια συγκεκριμένη πολιτική γραμμή. Και, ελλείψει σαφούς καθοδήγησης, ο κίνδυνος μετατόπισης επιδεινώνεται", τονίζει ο Ruben Nizard.
Προς παρακολούθηση
Η παγίωση των ακραίων κομμάτων στο πολιτικό τοπίο. Η πολιτική αβεβαιότητα αυξάνεται με την άνοδο του λαϊκισμού παγκοσμίως, και ιδιαίτερα στην Ευρώπη. Πάνω από το ένα τέταρτο των εδρών του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου καταλαμβάνεται πλέον από τη ριζοσπαστική δεξιά και τους λαϊκιστές. Η ακροδεξιά κυβερνά σε τρεις χώρες (Ιταλία, Τσεχία, Ουγγαρία) και αποτελεί μέρος επτά εθνικών κυβερνήσεων. Στην Ανατολική Ευρώπη, η σκιά της Ρωσίας προβλήθηκε σε αρκετές εκλογές (Αυστρία, Ρουμανία, Γεωργία, Μολδαβία), περιπλέκοντας τις προσπάθειες ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης - βασικό μοχλό για την καταπολέμηση του χρηματοοικονομικού, ενεργειακού, ρυθμιστικού, δημοσιονομικού, κοινωνικού και πολιτικού κατακερματισμού.
Απόρριψη των κατεστημένων, μετατόπιση χωρίς πορεία. Τους επόμενους μήνες, τα πρώτα βήματα του AfD και της νέας γερμανικής κυβέρνησης συνασπισμού θα παρακολουθούνται στενά, όπως και οι επερχόμενες ομοσπονδιακές εκλογές στον Καναδά και την Αυστραλία. Από την πλευρά τους, η Πολωνία και η Ρουμανία θα πρέπει να επιλέξουν μεταξύ του ευρωπαϊκού ανοίγματος και της απόσυρσης ταυτότητας. Λιγότερο απασχολημένο από πέρυσι, το εκλογικό πρόγραμμα του 2025 θα μπορούσε σίγουρα να διαιωνίσει το φαινόμενο της απόρριψης των κατεστημένων, χωρίς να υπόσχεται να κάνει τα πράγματα πιο ξεκάθαρα.
Κοινωνική αναταραχή και πολιτική αδυναμία
Δεδομένα
Τροφοδοτούμενη από τον πληθωρισμό και τη δυσπιστία προς τους θεσμούς, η κοινωνική αναταραχή δεν λυπήθηκε τις προηγμένες οικονομίες (Γαλλία, Ηνωμένο Βασίλειο) το 2024 και εμφανίζεται τώρα στην Ουγγαρία, τη Σερβία και την Τουρκία. Η πολιτική αδυναμία, η οποία συνεχίζει να επιδεινώνεται από την τελευταία δεκαετία, μαρτυρεί τη διάβρωση του κράτους δικαίου και των πολιτικών ελευθεριών σε πολλές χώρες.
Προς παρακολούθηση
Αυξημένη κοινωνική κινητοποίηση. Στην Ευρώπη, η οργή των αγροτών έχει ενταθεί, ιδιαίτερα ενόψει της συμφωνίας ελεύθερων συναλλαγών μεταξύ της ΕΕ και της Mercosur, η οποία θεωρείται από πολλούς παράγοντας αθέμιτου ανταγωνισμού. Και στην Ινδία, καθώς πλησιάζουν οι γενικές εκλογές, το κίνημα «Δελχί Τσάλο» («Στο δρόμο προς το Δελχί») κινητοποίησε για άλλη μια φορά πολλούς αγρότες που διαμαρτύρονται για την αδράνεια της κυβέρνησης στο θέμα της εγγυημένης ελάχιστης τιμής για όλες τις καλλιέργειες.
Ο αντίκτυπος των γεωπολιτικών εντάσεων. Η κοινωνική αστάθεια αυξάνεται καθώς αυξάνεται η γεωπολιτική αναταραχή, όπως φαίνεται στον πόλεμο Ισραήλ-Χαμάς, που οδήγησε σε σημαντικά κύματα κινητοποίησης σε πολλές χώρες.
Γεωπολιτικοί κίνδυνοι: οικονομική ασφάλεια και υψηλή ένταση στις εμπορικές οδούς
Δεδομένα
Αντιπαλότητα ΗΠΑ-Κίνας, πόλεμοι Ισραήλ-Χαμάς και Ουκρανίας-Ρωσίας: οι γεωπολιτικές αναταράξεις αναδιαμορφώνουν τους εμπορικούς δρόμους μεταξύ των χωρών, με βάση τη σφαίρα επιρροής τους. Οι εμπορικές συνεργασίες μεταξύ δυτικών χωρών καταρρέουν, όπως και αυτές μεταξύ Κίνας και Ρωσίας. Ως απόδειξη: το εμπόριο μεταξύ γεωπολιτικών μπλοκ (Κίνα-ΗΠΑ, Ατλαντικός και μη Ατλαντικός) έχει συρρικνωθεί ταχύτερα από ό,τι εντός αυτών των μπλοκ.
Οι πρώτες εβδομάδες της θητείας του Ντόναλντ Τραμπ έχουν ήδη προκαλέσει μεγάλα σοκ. Ο Αμερικανός πρόεδρος αρχίζει να εκτελεί τις προστατευτικές απειλές του προς τους βασικούς εμπορικούς του εταίρους (Κίνα, Καναδάς, Μεξικό, ΕΕ κ.λπ.). Η επιστροφή του εμπορικού πολέμου είναι πλέον πραγματικότητα. Η σειρά ανακοινώσεων νέων δασμών σε στρατηγικούς τομείς, μαζί με τα αντίποινα, τροφοδοτεί φόβους για επιπτώσεις στην παγκόσμια οικονομία.
Προς παρακολούθηση
Γεωστρατηγικός αγώνας και οικονομική ασφάλεια. Τα κύρια εμπορικά μπλοκ (Κίνα, ΗΠΑ, Ευρώπη) εμπλέκονται σε μια σκληρή γεωστρατηγική κούρσα, στην οποία το καθένα επιβεβαιώνει την ηγεσία του μέσω της οικονομικής, τεχνολογικής και στρατιωτικής του ισχύος. Εμπορικοί φραγμοί, δασμοί, περιορισμοί στις εξαγωγές, μεταφορές τεχνολογίας: η εμπορική πολιτική είναι βασικό μέσο. Τους επόμενους μήνες και χρόνια, τα μέτρα οικονομικής ασφάλειας θα είναι κοινός τόπος μεταξύ των ΗΠΑ και της Κίνας, αλλά και με άλλους παίκτες όπως η ΕΕ, ο Καναδάς και το Μεξικό. Ανάλογα με τη θέση τους σε μια ή την άλλη σφαίρα επιρροής, οι εταιρείες θα πρέπει να προσαρμοστούν για να αντιμετωπίσουν αυτά τα μέτρα οικονομικής ασφάλειας, τόσο από άποψη εισαγωγών-εξαγωγών όσο και από πλευράς επενδύσεων ή βιομηχανικής πολιτικής.
Ο ρόλος των χωρών σύνδεσης. Μεταξύ πολιτικών κυρώσεων, οικονομικής απόσυρσης και διακοπής των ναυτιλιακών οδών, το εμπόριο εντός γεωπολιτικών μπλοκ εντείνεται. Χώρες όπως το Μεξικό και το Βιετνάμ, προμηθευτές στις Ηνωμένες Πολιτείες, αποτελούν πλέον πρωταρχικούς προορισμούς για κινεζικές εξαγωγές. Αυτές οι χώρες, που είναι πραγματικοί στρατηγικοί κόμβοι, κατακτούν μερίδιο αγοράς στις αλυσίδες εφοδιασμού ΗΠΑ-Κίνας, επεκτείνοντάς τις χωρίς να το σπάσουν. Επί του παρόντος, οι νικητές της αναμόρφωσης του παγκόσμιου εμπορίου, αυτές οι χώρες θα μπορούσαν, μακροπρόθεσμα, να αποτελέσουν στόχο εμπορικών πολέμων και να δουν τον κεντρικό ρόλο τους να αποδυναμώνεται σε αυτή τη δυναμική.
Το τράνταγμα της ΕΕ. Η ΕΕ φαίνεται να είναι ένα από τα κύρια παράπλευρα θύματα της ατζέντας του Ντόναλντ Τραμπ και της εμπορικής επιθετικότητας της Κίνας. Μέχρι στιγμής, η Γηραιά Ήπειρος δυσκολεύεται να αντιδράσει. Ταλαντεύεται μεταξύ της αδυναμίας ανάληψης συντονισμένης δράσης μεταξύ των κρατών μελών και της ανάγκης να (επανα)γίνουν στρατηγικοί παίκτες, ενώ οι προκλήσεις που σχετίζονται με την οικονομική και βιομηχανική ανταγωνιστικότητα, την ενεργειακή μετάβαση και την τεχνολογική καινοτομία είναι πιο πιεστικές από ποτέ.
Διαφορετικά, υπάρχει πολύ πραγματικός κίνδυνος η Ευρώπη να βρεθεί ανυπεράσπιστη, κυριολεκτικά και μεταφορικά
αναφέρει ο Ruben Nizard.
Μπροστά στις αντιξοότητες, ωστόσο, η Ευρώπη θα μπορούσε να ανακτήσει τη δυναμική, με το γερμανικό επενδυτικό πρόγραμμα και την αμυντική πρωτοβουλία ReArm Europe να δείχνουν ότι οι γραμμές αρχίζουν να κινούνται.
Ένοπλες συγκρούσεις και ασφάλεια εμπορικών οδών. Οι συγκρούσεις στην Ουκρανία, τη Μέση Ανατολή και το Σουδάν θα διατηρήσουν συνεχή πίεση στην ασφάλεια του εμπορίου. Η Ερυθρά Θάλασσα και η Διώρυγα του Σουέζ έχουν γίνει κρίσιμα σημεία έντασης, όπως στην περίπτωση των επιθέσεων σε εμπορικά πλοία από τους Χούτι στην Ερυθρά Θάλασσα, επηρεάζοντας τη διέλευση μέσω της Διώρυγας του Σουέζ, η οποία αντιπροσωπεύει το 12% του παγκόσμιου εμπορίου και το 30% της κυκλοφορίας εμπορευματοκιβωτίων.
Το αποτέλεσμα: η θαλάσσια κυκλοφορία μέσω αυτού του καναλιού μειώθηκε κατά περισσότερο από 50% το τελευταίο τρίμηνο του 2024 σε σύγκριση με την ίδια περίοδο του προηγούμενου έτους, με τους αερομεταφορείς να προτιμούν να ακολουθήσουν τη διαδρομή του Ακρωτηρίου της Καλής Ελπίδας.
Προς παρακολούθηση για το 2025
Σύμφωνα με τα λεγόμενα του Ruben Nizard, Επικεφαλής της ανάλυσης Κλαδικών και Πολιτικών κινδύνων της Coface:
"Ο (γεω)πολιτικός κίνδυνος είναι πλέον μια διαρκής πραγματικότητα για το παγκόσμιο εμπόριο. Οι εταιρείες αναγκάζονται να προσαρμοστούν σε αυτό το πολυπολικό περιβάλλον, όπου η περιφερειοποίηση των εμπορικών ροών διαταράσσει την αλυσίδα εφοδιασμού τους και μερικές φορές ακόμη και ολόκληρη τη στρατηγική τους."
Περισσότερες πληροφορίες για τους βασικούς κινδύνους του 2025:
- Η πλήρης μελέτη μας: Κατακερματισμένη παγκοσμιοποίηση, το μέλλον του παγκόσμιου εμπορίου
- Το τελευταίο Βαρόμετρο Χωρών και Κλάδων
