Οι γενικές εκλογές του Μαΐου 2023 σηματοδότησαν μια στροφή στην τουρκική οικονομική πολιτική με την εφαρμογή πιο ορθόδοξων πολιτικών για τον τερματισμό μιας περιόδου που χαρακτηρίζεται από αρνητικά πραγματικά επιτόκια και απότομη υποτίμηση της λίρας. Οι τοπικές εκλογές τον Μάρτιο του 2024 σηματοδότησαν ένα περαιτέρω βήμα σε αυτή τη στρατηγική με αυστηροποίηση των χρηματοπιστωτικών συνθηκών για τη σταθεροποίηση της οικονομίας, τη μείωση του αφανούς πληθωρισμού και την ενίσχυση των μακροοικονομικών θεμελίων της χώρας.
Μπορούν οι τουρκικές εξαγωγές να επωφεληθούν από την απότομη υποτίμηση της λίρας;
Στα μέσα του 2021, η Τουρκία ξεκίνησε το Τουρκικό Οικονομικό Πρόγραμμα (TEP) με στόχο την τόνωση της παραγωγής, των επενδύσεων, της απασχόλησης και των εξαγωγών. Για να επιτύχει αυτούς τους στόχους, η κεντρική τράπεζα μείωσε το βασικό της επιτόκιο από 19% σε 8,5% μεταξύ Σεπτεμβρίου 2021 και Μαΐου 2023. Ως αποτέλεσμα, η τουρκική λίρα υποτιμήθηκε σχεδόν κατά 60% έναντι του δολαρίου κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου και ο πληθωρισμός εκτινάχθηκε από 19,3% Αύγουστος 2021 σε 85,5% τον Οκτώβριο του 2022.
Παρά τους αρχικούς στόχους του TEP, η υποτίμηση της λίρας δεν είχε την επιθυμητή επίδραση στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών. Μεταξύ 2021 και 2023, οι τουρκικές εξαγωγές αυξήθηκαν κατά 13,4% σε ονομαστικούς όρους, έναντι 33% για τις εισαγωγές, διευρύνοντας το εμπορικό έλλειμμα στα 106 δισεκατομμύρια δολάρια (9,5% του ΑΕΠ) το 2023, 60 δισεκατομμύρια δολάρια περισσότερα από το 2021 (46 δισεκατομμύρια δολάρια, 6% του ΑΕΠ).
Επίπτωση αρνητικών πραγματικών επιτοκίων στις εταιρείες
Η περίοδος των αρνητικών πραγματικών επιτοκίων επέτρεψε στις τουρκικές εταιρείες να επωφεληθούν από φθηνή πίστωση, τονώνοντας τη δραστηριότητά τους παρά τον υψηλό πληθωρισμό. Οι εταιρείες με υψηλή κεφαλαιοποιημένη παραγωγή και ισχύ τιμών έχουν ωφεληθεί ιδιαίτερα από αυτήν την κατάσταση χάρη στα αυξημένα περιθώρια κέρδους και στη μετακύλιση του κόστους στους καταναλωτές.
Παρά την έκρηξη του κόστους παραγωγής και των μισθών (+270% στο κόστος εργασίας ανά μονάδα προϊόντος μεταξύ 2021 και 2023), το περιβάλλον πολύ χαμηλών επιτοκίων επέτρεψε στις εταιρείες να διατηρήσουν την κερδοφορία τους.
Οι συνέπειες μιας πιο ορθόδοξης οικονομικής πολιτικής
Η υιοθέτηση πιο ορθόδοξων οικονομικών πολιτικών από τον Ιούνιο του 2023 συνοδεύτηκε από αύξηση του βασικού επιτοκίου της Τουρκικής Κεντρικής Τράπεζας από 8,5% σε 50% και αύξηση των επιτοκίων των εμπορικών δανείων στο 70%. Στόχος: μείωση της αύξησης της εγχώριας ζήτησης, ρύθμιση του πληθωρισμού και σταθεροποίηση της λίρας.
Αυτή η ανάκαμψη αναμένεται να βοηθήσει στην επανεξισορρόπηση της οικονομίας μεσοπρόθεσμα. Οι προβλέψεις για το 2024 προβλέπουν αύξηση του πραγματικού ΑΕΠ κατά 3%, συνοδευόμενη από σταδιακή πτώση του πληθωρισμού στο 43% μέχρι το τέλος του έτους. Το έλλειμμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών, το οποίο μειώθηκε κατά 14 δισεκατομμύρια δολάρια μεταξύ των πρώτων τριμήνων του 2023 και του 2024, θα πρέπει να συνεχίσει να μειώνεται, παρέχοντας πρόσθετη σταθερότητα στην οικονομία.
Εάν οι τουρκικές εταιρείες καταφέρουν να προσαρμοστούν σε αυτές τις αλλαγές (νέες χρηματοοικονομικές συνθήκες, ανάκαμψη της εξωτερικής ζήτησης, πρωτοβουλίες περιφερειακής συνεργασίας όπως το έργο «The Middle Corridor», που στοχεύει στη σύνδεση Ευρώπης και Ασίας μέσω του Καυκάσου και της Κασπίας Θάλασσας), μπορούν προσβλέπει σε πολλά υποσχόμενες προοπτικές για βιώσιμη και σταθερή μακροπρόθεσμη οικονομική ανάπτυξη.
