Σε ένα πλαίσιο επίμονων συγκρούσεων και αποτυχημένης παγκόσμιας διακυβέρνησης, οι διεθνείς εντάσεις εντείνονται. Ενόψει της πιθανής επανεκλογής Τραμπ, τρεις ειδικοί αναλύουν, κατά τη διάρκεια του τελευταίου Συμποσίου Κινδύνου Χώρας, τον μετασχηματισμό των διεθνών σχέσεων, την παγκόσμια γεωπολιτική αναδιάρθρωση και τον αντίκτυπό της στις επιχειρηματικές στρατηγικές.
Φαίνεται σαν μια άλλη περίπτωση déjà vu. Η δεύτερη ορκωμοσία του Ντόναλντ Τραμπ ως Προέδρου των Ηνωμένων Πολιτειών στις 20 Ιανουαρίου μπορεί να έστειλε τους παρατηρητές οκτώ χρόνια πίσω, αλλά ο κόσμος έχει αλλάξει βαθιά από τότε. «Πρώτον, δύο μεγάλες συγκρούσεις ξέσπασαν μεταξύ Τραμπ 1 και Τραμπ 2: η μεγάλης κλίμακας εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία τον Φεβρουάριο του 2022 και η στρατιωτικοποιημένη τρομοκρατία της Χαμάς τον Οκτώβριο του 2023, η αντίδραση του Ισραήλ στην οποία πυροδότησε μια ανασύνθεση της Μέσης Ανατολής. Μετά ήρθε η επιτάχυνση της υποβάθμισης του περιβάλλοντος από τη μια και η εξάπλωση της τεχνολογίας από την άλλη», εξήγησε ο Thomas Gomart, διευθυντής του IFRI, του Γαλλικού Ινστιτούτου Διεθνών Σχέσεων. Ενώ όλα αυτά τα γεγονότα έχουν ήδη αρχίσει να αναδιαρθρώνουν το γεωπολιτικό κατάστρωμα, είναι πιθανό η απόφαση της νέας κυβέρνησης Τραμπ να καθιερώσει μια συναλλακτική προσέγγιση ως μοχλός της πολιτικής της να «κάνει την Αμερική μεγάλη ξανά» θα βλάψει περαιτέρω το υπάρχον πλαίσιο. «Μετά από αρκετές δεκαετίες σε έναν κόσμο που κυριαρχείται από τις ΗΠΑ και στον οποίο η γεωπολιτική συνεργασία ήταν το κλειδί, έχουμε εισέλθει σε μια νέα εποχή παγκοσμιοποίησης που είναι πολύ πιο πολυπολική και ασταθής», πρόσθεσε ο Famke Krumbmüller, EMEIA Leader στο Geostrategic Business Group της EY.
Οι ΗΠΑ μόνες απέναντι στον υπόλοιπο κόσμο;
Αν και οι ειδικοί δεν αποκλείουν το ενδεχόμενο η στρατηγική του Τραμπ να έχει θετικό αντίκτυπο στην επίλυση των δύο μεγάλων συνεχιζόμενων συγκρούσεων, οι απειλές των ΗΠΑ για επιβολή δασμών και η επικρατούσα επιθυμία να εξαναγκάσουν τις ενδιαφερόμενες χώρες να καταλήξουν σε συμφωνίες ευνοϊκές για τις ΗΠΑ είναι πιθανό να προκαλέσουν την κατάρρευση των υπαρχουσών συμμαχιών. «Σε αυτό το πλαίσιο, είναι ενδιαφέρον να σημειωθεί ότι υπήρξαν πολλές αντιδράσεις από τις νότιες χώρες - Βραζιλία, Ινδία και Τουρκία, μεταξύ άλλων - που αρχίζουν να ξεκινούν έρευνες ή να υποβάλλουν καταγγελίες στον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου, ειδικότερα», επεσήμανε ο Andrew Bishop, Senior Partner και Διευθύνων Σύμβουλος Πολιτικής Έρευνας της Signum Global Advisors. Κατά την άποψή του, η μεγαλύτερη οικονομική δύναμη του κόσμου παίζει ένα ριψοκίνδυνο παιχνίδι «αναγκάζοντας τις χώρες να αποφασίσουν εάν είναι με τις ΗΠΑ ή εναντίον τους». Ο ειδικός πρόσθεσε ότι «με την απόσυρση και την αποξένωση ολόκληρου του κόσμου, οι ΗΠΑ ανοίγουν το δρόμο σε άλλες χώρες [να ασκήσουν την ηγεσία τους], ειδικά στην Κίνα». Υπό αυτές τις συνθήκες, ένας νέος Ψυχρός Πόλεμος φαίνεται πολύ εύλογος και είναι ένα από τα σενάρια που οραματίζεται ο EY Geostrategic Business Group. «Μιλάμε για έναν κόσμο χωρισμένο σε μπλοκ: ένα κυριαρχούμενο από τις ΗΠΑ, ένα άλλο από την Κίνα και ένα τρίτο από κάποια άλλη δύναμη», είπε ο Famke Krumbmüller. Τότε θα εναπόκειται στον υπόλοιπο κόσμο να τοποθετηθεί σε ένα από αυτά τα μπλοκ. Εάν αναδυόταν ένα τρίτο μπλοκ, η Ινδία θα ήταν ο ιδανικός υποψήφιος για να το ηγηθεί. «Η χώρα αναπτύσσεται δυναμικά και θα είναι σε θέση να χρησιμοποιήσει το δημογραφικό της μέρισμα τις επόμενες δύο δεκαετίες μπροστά στη γερασμένη Κίνα», δήλωσε ο Thomas Gomart.
Ευκαιρίες για την Κίνα
Βραχυπρόθεσμα, ο ανταγωνισμός ΗΠΑ-Κίνας είναι ωστόσο πιθανό να παραμείνει ο κύριος μοχλός του τρέχοντος γεωπολιτικού μετασχηματισμού, όπως συμβαίνει ήδη στον τομέα της γενετικής τεχνητής νοημοσύνης. Σε αυτό το σημείο, ορισμένοι ειδικοί αναμένουν ότι ο εμπορικός πόλεμος θα κλιμακωθεί μεταξύ των δύο δυνάμεων, γεγονός που θα μπορούσε να ωθήσει και τις δύο πλευρές να επιβάλουν πιο σημαντικές αυξήσεις δασμών σε λίγους μήνες από ό,τι συμβαίνει σήμερα. Οι ΗΠΑ ανακοίνωσαν πρόσφατα μια περαιτέρω αύξηση των δασμών κατά 10%, στην οποία η Κίνα απάντησε αυξάνοντας τους δασμούς της κατά 15% για επιλεγμένα προϊόντα. Αντιμέτωπη με μια τέτοια προοπτική, η Κίνα δεν θα ήταν σε θέση να αποδεχθεί το status quo. «Ακόμη και αν δεν το παραδεχτεί, η Κίνα αντιμετωπίζει μια κατάσταση πλεονάζουσας παραγωγικής ικανότητας και πρέπει τώρα να εξάγει επειγόντως», εξήγησε ο Thomas Gomart. Εάν δει την αγορά της Βόρειας Αμερικής να κλείνει, θα πρέπει να βρει νέες διεξόδους ενισχύοντας παράλληλα τους δεσμούς με τους εταίρους της.
Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι η στρατηγική κατανόηση της Κίνας εξακολουθεί να εξαρτάται από την έλλειψη πληροφοριών για τη χώρα που ελέγχεται εν μέρει από το μεμονωμένο κόμμα που την κυβερνά. Τούτου λεχθέντος, οι ειδικοί συμφωνούν σχετικά με τις τρέχουσες προτεραιότητες της Κίνας, ιδίως τις τεράστιες επενδύσεις της στην πυρηνική ενέργεια και τη ναυτική στρατιωτική ικανότητα που είναι απαραίτητες για τον έλεγχο του εμπορίου.
Μια αποδυναμωμένη Ευρώπη
Παγιδευμένη ανάμεσα σε αυτά τα δύο μπλοκ, η Ευρωπαϊκή Ένωση βρίσκεται από κάθε άποψη σε σημαντικά αποδυναμωμένη θέση για τέσσερις λόγους. Πρώτον, γιατί η κύρια κινητήρια δύναμή του, το γαλλογερμανικό δίδυμο, εξαντλείται τόσο στο μέτωπο της οικονομίας όσο και στην εσωτερική πολιτική. Δεύτερον, επειδή, σύμφωνα με τον Famke Krumbmüller, ο ιστορικός τρόπος λειτουργίας της ΕΕ «να προβάλλει τη δύναμή της σε όλο τον κόσμο μέσω προτύπων και κανονισμών – χρησιμοποιώντας ήπια δύναμη – απλώς δεν λειτουργεί πλέον». Τρίτον, επειδή μερικές φορές οι πολιτικές της είναι ανεπαρκώς συντονισμένες. Από την άποψη αυτή, ο Thomas Gomart επεσήμανε ότι οι εκ διαμέτρου αντίθετες επιλογές που έγιναν από τη Γαλλία και τη Γερμανία έχουν οδηγήσει σε τεράστιες διαφορές στη σκέψη μεταξύ των δύο γειτόνων. Πιο εξαρτημένοι από το ρωσικό αέριο από τους Γάλλους που έχουν αποκαταστήσει την πυρηνική επιλογή, οι Γερμανοί τείνουν να περιμένουν περισσότερα από μια υποθετική μεταπολεμική Ουκρανία. Τέλος, η Ευρώπη επηρεάζεται αρνητικά από δεκαετίες ανεπαρκών επενδύσεων στην άμυνα, σε μια εποχή που η ενότητα που απαιτείται μεταξύ των κρατών μελών για την αντιμετώπιση αυτών των αλλαγών υπονομεύεται από την άνοδο ακραίων και ευρωσκεπτικιστικών κομμάτων σε έναν αυξανόμενο αριθμό χωρών της περιοχής.
Παρά αυτές τις παγίδες, η Ευρώπη θα μπορούσε να ανταποκριθεί γρήγορα ακόμη και ενόψει της απειλής του Ντόναλντ Τραμπ να επιβάλει νέους δασμούς. Ο Thomas Gomart πιστεύει ότι «καθώς η εμπορική πολιτική αποτελεί αποκλειστική αρμοδιότητα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, μπορούμε να περιμένουμε κάποια μορφή κοινής στάσης σε περίπτωση τέτοιου σεναρίου». Τούτου λεχθέντος, δεν υπάρχει αμφιβολία ότι αυτό που θα γινόταν η δεύτερη μεγάλη υπερατλαντική αντιπαράθεση μετά τον πόλεμο στο Ιράκ το 2003 θα μπορούσε να βλάψει τις αμερικανοευρωπαϊκές σχέσεις. Σε σημείο να διαταραχθεί η γεωγραφική ισορροπία; «Στην ιδανική περίπτωση, θα χρειαζόμασταν μια ισχυρή Ευρώπη που δεν χρειάζεται να προσκολλάται σε έναν εταίρο ή να βασίζεται σε έναν εταίρο, αλλά αυτό δεν συμβαίνει», δήλωσε ο Andrews Bishop. «Σύμφωνα με το Σχέδιο Β, η ΕΕ θα έπρεπε να βασιστεί σε έναν από τους δύο εταίρους –είτε τις ΗΠΑ είτε την Κίνα– αλλά δεν νομίζω ότι η Ευρώπη θα αποφάσιζε απαραίτητα να στηριχθεί στην Κίνα εάν οι ΗΠΑ γίνουν εχθροί. Επομένως, θα μπορούσαμε να καταλήξουμε σε ένα καταστροφικό Σχέδιο Γ, στο οποίο η Ευρώπη βρίσκεται ανάμεσα στα δύο, σε θέση αδυναμίας».
Όσον αφορά την πιθανότητα ισχυρότερης συμμαχίας μεταξύ της ΕΕ και της Κίνας, ο Thomas Gomart επεσήμανε ότι μια έκθεση του Εθνικού Συμβουλίου Πληροφοριών των ΗΠΑ που δημοσιεύθηκε το 2021 αναφέρει μια πιθανή σινο-ευρωπαϊκή προσέγγιση για οικολογικούς λόγους. «Πρέπει να το έχουμε κατά νου», κατέληξε. Είναι αλήθεια ότι η Κίνα έχει επενδύσει μαζικά στην ενεργειακή μετάβαση, γεγονός που τη θέτει σε αντίθεση με τη νέα ατζέντα του Τραμπ.
Επιχειρήσεις: αναθεώρηση στρατηγικής
Σε αυτό το μεταβαλλόμενο και αβέβαιο τοπίο, οι εταιρείες δυσκολεύονται να γνωρίζουν ποια στρατηγική να υιοθετήσουν. «Ακόμα κι αν αρχίσουν σταδιακά να λαμβάνουν υπόψη αυτή τη νέα, ασταθή γεωπολιτική κατάσταση, πρέπει να πω ότι έπρεπε να το είχαν κάνει νωρίτερα και είναι πολύ αργοί», είπε ο Famke Krumbmüller, ο οποίος ζητά μια πιο προορατική προσέγγιση.
Μάθετε περισσότερα για το παγκόσμιο εμπόριο, κατεβάζοντας την πλήρη μελέτη.
Επίσης δείτε το video της συζήτησης στρογγυλής τραπέζης στο 29ο συμπόσιο κινδύνων χωρών 2025 -> https://youtu.be/Y28xlFQNP9I?si=I3TlEosml42Gejqx
